पहाडलाई नै सम्याएर त्यहीँ बसोबास गर्ने किन नबनाउने ? : पूर्वाधारविद् डा. सूर्यराज आचार्यको बिष्लेषण

भौतिक पूर्वाधार निर्माण गर्र्दा कसरी दिगोपन, सस्तो र शुलभ बनाउन सकिन्छ भनेर ध्यान दिनुपर्छ । कुनै संरचना सय रूपैयाँमा पनि बन्न सक्छ, भने कुनै दुई सय रूपैयाँ पनि हुन सक्छ । अहिले हामी सय रूपैयाँमा बन्ने संरचना दुईसय रूपैयाँमा बनाइरहेका छौँ । त्यसमा विविध कारण छन् । जस्तो हामीले मस्र्याङ्दी हाइड्रो पावर बनायौँ । त्यसको डिजाइन जर्मनीका कन्सल्टटिङ अफिसमा बनाइएछ । त्यसको अध्ययन अनुसन्धानका लागि जर्मन इन्जिनियर र विज्ञहरू, प्रोफेसर नै ल्याइएछ । उनीहरू एउटैको मासिक तलब ३०–४० हजार युरो सम्म हुन्छ । त्यो बनाउँदाको सुरुवातदेखि नै त्यस्ता महँगा जनशक्ति हामीले त्यहाँ संलग्न गरायौं । अर्को सबैभन्दा महँगो सिन्धुली रोड जापानले बनायो । तर, सडक विभागकै इन्जिनियरले डिजाइन गरेर नेपाली ठेकेदारले नै बनाएको गोरखाको बारपाक पुग्ने सडक धेरै सस्तोमा बन्दैछ । त्यसैले हाम्रो निर्माण पद्धतिको चुरो कुरो हाम्रा पूर्वाधार हामी आफैँले बनाउदा धेरै सस्तो पर्न जान्छ ।

अर्कोतीर निर्माण व्यवसायीका पनि आ आफ्नै कमजोरी छन् । व्यवस्थापकीय सीप छैन, दशकौँदेखि पारिवारिक पृष्ठभुमिबाट बाहिर जान सकेका छैनन् । जस्तो– हजुरबुबाको कम्पनी थियो, अहिले नातिले चलाइरहेको छ । निर्माण व्यवसायीका यस्ता यावत् समस्या छन् । निर्माण सामग्री व्यवस्थापनबारे अर्को हाम्रो पद्धति नै छैन । त्यहाँ पनि लापरवाही छ । सरकार कै काम गरिरहेका निर्माण व्यवसायीलाई सोध्ने हो गिटी, बालुवा, ढुङ्गा निकाल्ने खानी कहीँ डनले कन्ट्रोल गरेको छ, कहीँ गाउँ पालिकाले दिँदैन, यस्ता अनेक समस्या छन् । कहीँ बालुवा निकाल्न नदिएर नदीको सतह माथि उठ्नाले बाढि आउँदा पुल माथिबाट पानी वग्ने अवस्था छ भने कहीँ बालुवा निकालेर पुल नै भासिएका पनि छन् । निर्माण सामग्रीका नाममा कतै प्राकृतिक स्रोत नदी र चुरेको अनुउपयुक्त दोहन भइरहेको छ भने कतै आयोजनाहरूले सस्तोमा पाइने निर्माण सामग्रीहरू नपाएर आयोजना महँगो र निर्माणमा ढिलासुस्ती भएको छ ।

हाम्रोमा ढुङ्गा, बालुवा भनेका सबैभन्दा सस्तोमा उपलब्ध हुने निर्माण सामग्री हुन् । कतिपय देशहरूमा बालुवा आयात गर्नुपर्छ । बालुवा सिमेन्ट आयात गरे जस्तै बोराका बोरा बिक्री गरिन्छ । तर, हामीकहाँ पहाडहरूमा बालुवाको खानी नै छ भने ढुङ्गाको डिपोजिट प्रशस्त छ । हाम्रा पहाडहरू नै समुद्रको पिँधमाथि उठेर बनेका हुन् । अहिले पनि पहाडको गाउँपालिकातिर फुटबल खेल्ने सम्म ठाउँ छैन । चीनको सहरीकरण हुँदा खेतीयोग्य जमिन नाश भयो भनेर सयौंको संख्यामा पहाड सम्याइएको थियो । हामीले पनि पहाडलाई नै सम्याएर त्यहीँ बसोबास गर्ने किन नबनाउने ? पहाड जहाँ निर्माण सामग्री आउँछ, ठाउँ पनि सम्म हुन्छ, त्यो किसिमको भौतिक विकास किन नसोच्ने ? निर्माण सामग्रीहरू एउटा प्राकृतिक रूपमा उपलब्ध हुने (ढुङ्गा, बालुवा, गिटी) को हाम्रो नीति नै छैन् । त्यसलाई सरकारले व्यवस्थापनको नाममा नियन्त्रण गर्नु अपारदर्शी र तदर्थ छ । त्यसले गर्दा नै त्यहाँ डन, कालोबजारी र अपराधीकरणसमेत भएको हो । त्यो सरकारले नीतिगतरूपमा नै सुधार गर्नुपर्ने छ । त्यसको लागि आवश्यक पर्छ भने कतिपय ठाउँमा पहाडहरू सम्याउने र निर्माण सामग्रीहरू त्यहाँबाट निकाल्ने गर्नुपर्छ । ती कुराहरूमा अब हामी नयाँ सोचबाट जानुपर्छ ।

अर्को, औधोगिक निर्माण सामग्री (सिमेन्ट, छड) का उद्योगहरू थुप्रै खुलेका छन् । तर, एउटा सामान्य घर बनाउनुपर्यो र सिमेन्ट, छड किन्न हार्डवेयर पसलमा जाँदा पसलेले यो इन्डियन हो । यो ब्राण्डेड हो, यसको ग्यारेन्टी हुन्छ भन्छ । त्यसैले नेपाली छड सिमेन्टमा गुणस्तरको ग्यारेन्टी हुन आवश्यक छ । कतिपय संरचनाहरू गुणस्तरमा अत्यन्तै संवेदनशील हुनुपर्ने हुन्छन् । जस्तो– ड्याम बनाउँदा सिमेन्टको क्वालिटी राम्रो भएन भने दश वर्षमै पुनर्निर्माण गर्नुपर्ने हुन्छ । साथै, निकै खतरनाक पनि हुन्छ । हाम्रा फ्याक्ट्रीबाट निस्कने सिमेन्ट छडहरूमा गुणस्तर चिह्न त दिइएको छ तर कतिपय आयोजनाहरूमा, मैले सुनेको तामाकोसीमा भारतीय सिमेन्टहरू प्रयोग भएको छ । त्यो गुणस्तरको हिसाबले हो या व्यापारिक रूपले हो । तर अब हामी जुन पूर्वाधार निर्माणको छलाङ मार्न र गिटी, बालुवामा गुणस्तर आउन नीतिगत कुरा खुकुलो हुनुपर्छ ।

बाटो पिच गर्ने कुरामा इन्जिनियर, ठेकेदारको सुपभिजन हुँदाहँुदै पनि निर्माण सामग्री नै कमसल भयो भने त्यो बलियो हुँदैन । त्यसै गरी ठूला संरचनाहरूमा खास गरी छड, सिमेन्टहरूको सुनिश्चितता हुनुप¥यो । नयाँ सिमेन्ट फ्याक्ट्री खुल्यो भने उद्योग विभाग, गुणस्तर विभागबाट अनुगमन त भएकोे होला तर नागरिक तहमा यो सिमेन्ट अथवा रडको यो क्वालिटी छ भन्ने सुनिश्चितता हुनुपर्छ ।

नेपाली निर्माण सामग्रीको विश्वसनीयता

केही वर्षपहिले यहाँका प्रतिष्ठित उद्योगहरूले रिसाइकल गरेको किटबाट रडहरू बनाउँछन् भन्ने अखबारहरूमा आयो । सामान्य घरहरू बनाउँदा त्यो त्यति संवेदनशील हुँदैन । त्यो भनेको त्यति संवेदनशील छैन भने गुणस्तरको लागि हिसाब गर्दा त्यसलाई ठूलो फ्याक्टर अफ सेफ्टीको रेञ्ज राखेका हुन्छौँ । तर कहीँ हामीले डिजाइन गर्दा नै फ्याक्टर अफ सेफ्टी कम छ भने त्यहाँ गुणस्तर एकदमै महत्वपूर्ण हुन्छ ।

नेपालका उत्पादकहरूको मलाई जानकारी आएसम्म छड र फलाम उद्योगको म्यानुफ्याक्चरिङ प्रोसेसमै कतिपय हामी बङ्गलादेशबाट आयात गर्छौं । त्यो रोलिङमै जापानिज कम्पनीहरूले यहीँ बन्ने ग्यारेन्टी दिएका हुन्छन् । तर नेपाली कम्पनी भन्नेबित्तिकै यस्तो मनोबिज्ञान भयो कि त्यहाँ विश्वसनीयताको कुरा उठ्छ । त्यो मनोविज्ञान र अर्को साँच्चिकै गुणस्तर त्यो दुईवटालाई नै सम्बोधन गर्ने कुरा पारदर्शीरूपमा सरकारले नियमन गरेर नेपाल गुणस्तर मापदण्ड दिने, नियमित नियमन गर्ने गर्नुपर्छ । त्यो विश्वसनीयता समग्र सरकारी संयन्त्रको विश्वसनीयतामा भर पर्छ ।

हामीले पूर्वाधार विकासका लागि छलाङ मार्ने, ठूलो लगानी लगाउने भनिरहेका छौं, यो अवसर पनि हो । हामी व्याकवार्ड फरवार्ड लिङ्केज भन्छौँ । पूर्वाधार विकाससंगै निर्माण सामग्री उद्योग पनि फस्टाउँछ । त्यसले पनि रोजगारी सिर्जना गरेर जीडीपी बढाउने, आर्थिक उद्देलित गर्ने काम गर्छ । सरकारले ठूला–ठूला पूर्वाधार आयोजना निर्माणमा हाम्रै निर्माण सामग्रीहरू प्रयोग गर्न सक्नुपर्छ । साथै, हाम्रा निर्माण सामग्रीका औद्योगिक उत्पादनहरू अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डका छन्, यसका लागि ग्यारेन्टेड, गुणस्तर मापदण्ड र विश्वसनीय छन् भन्ने वातावरण सिर्जना हुनुपर्छ । समयबोध म्यागेजिनबाट

सम्बन्धित सामाग्री

कोशी प्रदेश भौतिक पूर्वाधार मन्त्रालय अन्तर्गत ८२ करोड विनियोजन

११० फिट अग्लो यलम्बरको प्रतिमासहित पार्क निर्माण

बेनी खानेपानी आयोजनाको क्षमता विस्तार

दुई घण्टा बोकेर गाउँमा हाते ट्रयाक्टर पुर्याउँदा …

पहिलेको चरिचरन, अहिलेको पर्यटकीय गन्तव्य

पहिलो पटक मोटरेबल सडकले जोडियो बागलुङको उपल्लोबेङ्ग्री